اقدامات کاردرمانی وبازتوانی درمبتلایان به اختلال استرس پس ازسانحه

P.T.S.Dاقدامات کاردرمانی وبازتوانی درمبتلایان به

دکتر علیرضا تمدن

روانپزشک

مقدمه

کار درمانگرها به مردم کمک می‌کنند تا توانایی‌هایشان را برای انجام کارهای روزمره و در محیط کاری افزایش دهند. آنها بر روی افرادی که از لحاظ ذهنی ، فیزیکی ، رشدی یا روانی ناتوانی دارند، کار می‌کنند و عملکرد دستگاه حرکتی و قدرت تفکر و نتیجه‌گیری آنها را بالا می‌برند. هدف کار درمانگرها کمک به بیماران برای داشتن یک زندگی مستقل ، سازنده و لذت بخش می‌باشد.

      (Occupational therapyتعریف کاردرمانی(

به معنی حرفه ، شغل یا پیشه و  به معنی درمان، معالجه تشکیل شده  است  که استفاده  درمانی  از کارها  و   فعا لیت های روزمره  زندگی  برای  افراد و گروه ها با هدف تسهیل مشارکت  آن ها در نقش های زندگی و موقعیت های  منزل، مدرسه ، محیط کار و اجتماع است .

نگاهی به تاریخچه کاردرمانی در جهان

در سال 1793فیلیپ پینل با ساخت اولین بیمارستان روانی با این اعتقادات خرافی به جدال برخواست و در کتابش که در سال 1801 چاپ شد رویکرد خود را بصورت تمرینات فیزیکی و کار های دستی توصیف کرد. او معتقد بود کاری که با زحمت وتلاش انجام گیرد بهترین فاکتور در حفظ روحیه شاد و سلامتی فرد است واز طرفی توانایی بیمار برای بازگشت به حرفه و علایق قبلی با تلاش و کوشش بهترین نشانه بهبود وی است. این رویکرد که به درمان اخلاق محور معروف شد دارای ویژگی هایی مانند احترام به این افراد و حفظ شرافت وکرامت انسانی بود.

پینل در سال 1809 یک برنامه درمانی بر اساس به کار گیری انواع فعالیت با توجه به علاقه بیماران ‚تمرینات جسمانی ‚استفاده از محیط  باز ونیز موزیک تنظیم کرد. که بر اساس کار او تیمارستان های زیادی ایجاد شد که شامل اتاق هایی برای کار های دستی‚باغبانی و کارهای هنری و خلاقانه بود. موفقیت این مراکز باعث شد تعداد بیماران مراجعه کننده بیشترازمراکزدرمانی باشد.

تاریخچه کاردرمانی در ایران

در سال 1350 برای اولین بار به منظور ایجاد بخش کاردرمانی در بیمارستان شفا یحیائیان یک تراپیست کاردرمانی به نام خانم یانسن از طرف سازمان بهداشت جهانی  W.M.O در اختیار این بیمارستان قرار گرفت.

تعدادی دیپلمه، تکنسین کاردرمانی زیر نظر این تراپیست شروع به کارآموزی کردند، اما برای پیشرفت این رشته احتیاج به تراپیست های کاردرمانی با تحصیلات لیسانس بود به همین دلیل دانشکده توانبخشی و رفاه اجتماعی از مهرماه سال 1352 در رشته های کاردرمانی، فیزیوتراپی و گفتاردرمانی دانشجو پذیرفت.

به دلیل نیاز جامعه به این متخصصین در سال 1366 دانشگاه شهید بهشتی نیز برای اولین بار در این رشته دانشجو پذیرفت، همین طور دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی در سال 1372 برای اولین بار رشته کاردرمانی را بنا نهاده و در پائیز سال 1366 اولین انجمن کاردرمانی در ایران تاسیس شد.

تفاوت کاردرمانی با فیزیوتراپی

هدف اصلی هر دو کمک به روند بهبود بیماری است. تمرکز اصلی در فیزیوتراپی درمان مشکلات جسمی است ولی کاردرمانی بر اساس دیدگاه کلی نگری که دارد علاوه بر تمرکز برای حل مشکلات جسمی بیمار ٬شرایط روانی بیمار را هم در نظر می گیرد. همچنین هدف اصلی کاردرمانی فقط حل مشکل بیمار نیست ٬بلکه ایجاد عملکرد مفید و بازگشت بیمار به زندگی کاری و اجتماعی است.

چه كساني تحت كاردرماني قرار ميگيرند؟

بطور  خلاصه تمامی  افرادی  که  به  علت  مشکل  یا مشکلاتی لازم است  تحت  درمان گیرند  تا به استقلال در عملکردهای مورد نظر  برسند تحت این روش  درمانی  قرار می‌گیرند  . مشکلات  این  افراد دامنه وسیعی را دربر می‌گیرد  و می‌تواند  حاصل یک صدمه ، یا  تصادف باشد یا ناشی از بیمارهای جسمی ، اختلال عاطفی ،  و...P.T.S.d  فشارهای  روانی  و  یا  حتی تاخیر در رشد ،اختلالات مادرزادی ،

  P.T.S.Dکاربرد کامپیوتر در توانبخشی بیماران  

- باقی ماندن استرس آزارنده در فرد پس از برطرف شدن سانحه

- علائم بصورت : اضطراب مزمن ،یارآوری مکرر حادثه ،بی خوابی ، اختلال تمرکز و حافظه ، منزوی شدن ،...

- استفاده از فضای مجازی برای توانبخشی این افراد و شبیه سازی صحنه ای که فرد با آن روبرو بوده، و حل مشکل با کمک تراپیست.

  اهداف کاردرمانی

     هدف كاردرماني ارتقاء ، توسعه و بازيابي و حفظ توانائيهاي است كه فرد در سازگاري با فعاليت هاي روزمره زندگي بكارمي برد تا مانع اختلال عملكردوی گردد.

برنامه های کاردرمانی

برنامه هاي كاردرماني جهت تسهيل عملكرد فرد است تا از پس چالشهاي محيط كاري،اجتماعي،شخصي و خانگي برآيد.

 هسته اصلي برنامه كاردرماني مشاركت فعال فرد در فرايند درماني است.

فعالیت های کاردرمانی

کاردرمانی خود به دو شاخه ی کلی و وسیع (  جسمانی و روانی ) تقسیم میشود که خود این دو شاخه نیز با چندین انشعاب دیگر مربوط می شوند.( نظیر ارتوپدی و نرولوژیک برای شاخه جسمانی  و ذهنی و روان برای شاخه روانی ) و این خود بیانگر هولیستیک بودن و کل نگر بودن کاردرمانی است .  

P.T.S.D فعالیت های ذهنی- روانی کاربردی در

1- تمرین مهارت های عملکردی، پیش شغلی وخانه داری وفعالیت های روزمره زندگی

2- شرکت درفعالیت های حسی-حرکتی، آموزشی، تفریحی واجتماعی طراحی شده 

3- صنایع وهنرهای دستی

4- سرگرم نمودن مددجویان درفعالیت های مانندورزش وجامعه گردی و...

سرگرم نمودن بیماران مبتلا به اختلال استرس پس ازسانحه درفعالیت ها 

1-سبب توسعه ارتباطات بین فردی مددجو، اجتماعی شدن موثروافزایش اعتمادبه نفس جهت شرکت درفعالیت های گروهی می شود.

2- آموزش تکنیک های آرامبخشی به بیماران (مثلاً تنفس عمیق، تمرکز) جهت کاهش استرس وفشارروانی.
3- ارائه فرصت های شغلی
4- سازماندهی، هماهنگی وهمراهی بیمار درگردش های خارج ازشهربویژه جهت آگاه کردن بیماران ازمنابع تفریحی
5- مطلع نمودن سایر اعضای تیم درمانی ازواکنش وپسرفت بیمار

روش های کاربردی درکاردرمانی روی بیماران مبتلا به اختلال استرس پس ازسانحه

1- روش های ترسیمی وهنری

• یکی از بهترین روش ها برای تخلیه احساسات است .
• نقاشی راهی برای سخن گفتن اما توام باسکوت است.
• نقاشی راه خوبی برای کسی است که ازفشارروحی ووحشت قادر به حرف زدن نیست.
• نقاشی راهی برای به حرف آمدن است.

2- روش های نگارشی یا نوشتاری

نوشتن مطلب یاخاطرات بایستی به عنوان راهی برای ابراز هیجانات  وافکارباشد نه به عنوان یک تکلیف اجباری ودرسی.

نوشته نباید ازنظرمحتوی، نکات دستوری وجمله بندی مورد نقدقراربگیرد.

3- روش های بیانی

• ایجاد فرصت برای بحث وگفتگو پیرامون حادثه است.
• پرسش وپاسخ بوسیله کاردرمانگر
• کتاب خوانی گروهی
• گفتن خاطرات
• نظرخواهی ازبیماران درمورد یکی ازمشکلات روز وراه حل های آن

4- فعالیت های گروهی

فعالیت های مانند اجرای سرود، تئاتر ونمایش

فعالیت های ورزشی گروهی

کمک گرفتن ازبیماران دراموریاجابجایی وسایل کاردرمانی